No corazón da Antela

Por Jaime Solá ( Vida Gallega , novembro 1929) A cuarenta kilómetros de Orense, por la carretera de Villacastín a Vigo, que es la de Madrid, está Ginzo de Limia. No a más de trescientos pasos antes de Ginzo se encuentra, a la derecha, otra carretera. Cuando la hayáis recorrido en la extensión de diez kilómetros, habéis llegado a la Sainza. Para saberlo, no necesitasteis entrar a la aldehuela. Os habrá anunciado un castillete, erguido sobre las ruinas de una edificación que, antes de ser campo de contiendas, fue, según mis noticias, palomar. En esa fortaleza, que ahora es de piedra, de forma rectangular y de lados exactamente iguales, que no tienen más de seis o siete metros, es donde luchan moros y cristianos. Este castillo y estos moros y estos cristianos y esta lucha, es lo que debe llevaros a hacer el viaje a la Sainza. Pero os aconsejo que antes de tomar este camino sigáis, por la carretera general, hasta Ginzo de Limia. Allí, sí vais con un hijo del país como Don Víctor Fernán...

  Vicente Risco ( Foto: @galipedia )   Por Vicente Risco. ( La Zarpa , 2/6/1921). Extraído da antiga web de cultura popular do concello de Sandiás. -I- D´Ourense para Xinzo sáles´as cinco da tarde n-un automóvele da liña de Verín, onde van señoritas moi enchapeiradas e descotadas que van para Cabreiroá. Algunhas son as que se´esmourecen con todo pra figurar que lles deu o vento mareiro. Tamén van rapaces con gabardina e Kodak. Saen tres coches, de maneira que sí se non colle n-un, agárdase pol-o outro. Inda qu´o Quintana diga que non hai sitio, non hai que desanimar; ten un pacencia y-agarda, y-o cabo, métes´un en calquer lado.O teósofo Roso de Luna ten un aforismo que sacou da sua esperencia d´acomodal-os moebles d´unha familia regular, nunha d´aquelas grileiras qu´en Madrid chaman casas. O aforismo dí: ¨Todo colle en todo¨. E com´o conto do alifante y-a formiga… Mais para se convencere, hai que vel-os automóvels de Galiza. - II - A Limia é unha terra que ten leenda, tant...

Por Xesús Taboada Chivite ( La Región , 05/04/1970) (Artigo traducido do castelán). Triste estampa ofrece a fotografía de Sancho deste castelo de Sandiás que garda a lembranza de ¨cen historias que xa pasaron¨, como cantou Lamas. Erguido sobre o outeiro, domina a ancha terra da Limia, onde durme soterrada a fabulosa Antioquía; a chaira pola que descorre, cantando a historia, o río do Esquecemento que un día cruzou triunfante Bruto O Galaico. A torre, desmouchada na súa cara Oeste, domina os casaríos de Santa Ana, As Pegas e O Castro, topónimo este que lembra a vella acrópole sobre a que se asentou o castelo. Os seus fortes muros de máis de tres metros e medio de grosor, son nostálxica testemuña do mundo medieval e tráenos a saudade de don Fernando Alonso de Santana, Señor de Sandiás. Aquí loitou bravamente contra o Duque de Lancaster, quen tomou a fortaleza e destruíu parte do castelo.  

    Por Vicente Risco ( Vida Gallega , xullo 1957) Extraído da web de cultura popular do concello de Sandiás. Tradución do orixinal en castelán.   O desecamento da lagoa de Antela, vella ilusión dos economistas do século XVIII, recollida despois polo Deán Bedoya e por outros, da actualidade a unha das comarcas máis definidas e máis fermosas de Galicia.   Teño pasado longas tempadas á beira daquela gran chaira, na Pereira, parroquia de San Pedro de Sabariz, concello de Rairiz de Veiga –Rairiz, Sabariz, nomes xermánicos; predominio de cabeleiras loiras e ollos claros; afección a montar cabalos e eguas longas, de gran alzada: as bestas limiás. No período de entre guerras, aínda levaban os homes os seus chalecos con mangas, tecidos e feitos na casa, encarnados e rebereteados de trenzado negro, e os seus chapeus tecidos por eles en palla centea. Botabamos longas parolas nun comercio deses de todo, ó comezo da noite, polo tempo das mallas – facíanas a máquina, con máquin...